ريیس مرکز تحقیقات بیوشیمی بیوفیزیک دانشگاه تهران با هشدار نسبت به آنچه كه كاهش 11.5 درصدي توليدات علمي نمايه شده ايران در سال جاري ميلادي پس از دو دهه رشد مستمر عنوان كرد، از بها دادن بيش از حد به پايگاه «اسكوپوس» در سال‌هاي اخير، ابراز نگراني كرد.

به گزارش پایگاه فراخوانهای علمی پژوهشی کشور (callforpapers.ir) رشد آمار مقالات و توليدات علمي كشور در سال‌هاي اخير به حدي است كه نه فقط نظام‌هاي مختلف علم‌سنجي كه محافل علمي و رسانه‌يي غرب نيز به آن اذعان دارند.

اعلام نرخ 11 برابري رشد توليدات علمي ايران در مقايسه با متوسط جهاني و پيش بيني پايگاه علمي «سايمگو» مبني بر صعود 15 رتبه‌يي ايران به جايگاه چهارم توليد علم جهان بر مبناي اطلاعات پايگاه اسكوپوس با ادامه روند رشد فزاينده فعلي تا سال 2018 بارقه‌هايي اميدبخش از تداوم رشد توليدات علمي كشور هستند.

با اين همه ترديدي نيست كه روند پرشتاب رشد توليدات علمي كشور و اعلام مستمر تازه ترين آمار رشد مقالات علمي نمايه شده ايران در پايگاه‌هاي بين‌المللي نظير ISI و اخيرا اسكوپوس – كه ظاهرا با توجه به آمار بالاتر توليدات نمايه شده ايران، استناد به آن هر روز بيشتر و بيشتر مي شود – نبايد سياستگذاران و برنامه ريزان علم و پژوهش كشور را از آسيب شناسي نقادانه و پايش مستمر كمي و كيفي اين روند و اصلاح لغزش‌ها و كاستي‌هاي احتمالي غافل كند.

دكتر علي اكبر صبوري، استاد بيوفيزيك و رييس مركز تحقيقات بيوشيمي بيوفيزيك دانشگاه تهران كه خود مديريت مجله انجمن شيمي ايران (JICS) به عنوان يكي از معتبرترين نشريات علمي پژوهشي كشور با بالاترين ضريب تاثير را برعهده دارد در گفت‌و‌گو با ايسنا با نگاهي آسيب شناسانه به تازه ترين آمار توليدات علمي نمايه شده ايران در پايگاه اطلاعات علمي (ISI) كه حكايت از كاهش مستندات علمي نمايه شده محققان كشورمان در سال جاري ميلادي دارد نسبت به اين روند و همچنين آنچه بها دادن بيش از حد به پايگاه اسكوپوس در سال‌هاي اخير خوانده، ابراز نگراني كرد.

به گفته وي، بر اساس داده‌های مؤسسه اطلاعات علمی تامسون رویترز (ISI)، تاکنون در حوزه علوم از جمهوری اسلامی ایران 16 هزار و 114 سند علمی چاپ شده در سال 2012 به ثبت رسیده است که پیش بینی می‌شود تا پایان سال میلادی به 21 هزار و 500 سند علمی برسد و به این ترتیب میزان مشارکت جهانی کشور ما در تولید علم به 1.6 درصد خواهد رسید که همان میزان مشارکت ما در سال گذشته خواهد بود.

این در حالی است که تعداد اسناد علمی ایران در سال جاري میلادی نسبت به سال 2011 كه نزدیک به 24 هزار و 300 نمایه بین‌المللی بوده، تقریبا دو هزار و 800 مورد کاهش می‌یابد و به عبارت دیگر بعد از دو دهه رشد تولید علم در حوزه علوم در سال جاري ميلادي با 11.5 درصد كاهش در اسناد علمی علوم کشور مواجه خواهیم بود.

 صبوري در عين حال تصريح كرد كه به دلیل کاهش تولید علم جهانی نسبت به سال قبل، در میزان سهم مشارکت جهاني ما در عرصه توليد علم تغییری حاصل نخواهد نشود.

استاد مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران با بيان اين كه در دو حوزه دیگر – حوزه علوم اجتماعی و حوزه علوم انسانی و هنر – تعداد کل اسناد علمی سالانه کشور به عدد هزار هم نمی‌رسد و با توجه به سهم اندك آنها در تولید علم جهانی، بیشتر بر حوزه علوم تآکید می‌شود، هشدار داد كه دانشگاه تهران نیز به عنوان نماد آموزش عالی کشور با کاهش حداقل 300 سند علمی در مقایسه با سال قبل، مواجه خواهد بود.

صبوري، موضع‌گیری‌های ناهماهنگ مسوولان پژوهشی کشور، عدم تدوین برنامه در نظام پژوهشی کشور، کاهش بودجه‌های پژوهشی دانشگاهها، کم شدن یا حذف تشویقات آثار پژوهشی، تغییرات ناکارشناسانه در آیین‌نامه ارتقاي اعضاي هیئت علمی، کم رنگ شدن حمایت‌های مالی از پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی و اعتباردهی بیش از اندازه به نشریات داخلی که غالبا فقط جنبه ارتقاء نامه دارند را از جمله دلایل افت تولید اسناد علمی معتبر بین‌المللی خواند.

وي با اشاره به اين كه استنادسازی علمی در دو مؤسسه تامسون رویترز و اسکوپوس انجام می‌گیرد و داده‌های هر دو پایگاه در علم‌سنجی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تصريح كرد: تعداد نشریاتی که در مؤسسه تامسون رویترز نمایه می‌شوند به مراتب کمتر از تعداد نشریات نمایه شده در اسکوپوس است و این به دلیل رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر مؤسسه تامسون است. تعداد نشریاتی که از کشور ما در اسکوپوس نمایه می‌شود، تقریبا دو برابر نشریاتی است که در مؤسسه تامسون نمایه می‌شود. چون غالب مقالات چاپ شده در نشریات کشور ما داخلی است، به این طریق یک سهم تولید علم بین‌المللی کاذب در داده‌های اسکوپوس ایجاد می‌شود که نباید به داده‌های آن بیش از حد بها داده شود.

صبوري در پايان ابراز اميدواري كرد كه با هوشمندي و درايت مسوولان پژوهشي كشور، شاهد رفع اين نگراني‌ها و تداوم رشد و شكوفايي پرشتاب توليدات علمي كشور در سال‌هاي آينده باشيم.